9 bước viết sách thiếu nhi thu hút độc giả nhí

Viết và xuất bản sách thiếu nhi trong thị trường hiện nay là một thử thách lớn. Không chỉ vì đây là mảng cạnh tranh cao, mà còn bởi đa số sách thiếu nhi cần minh họa màu sắc khiến chi phí in ấn tăng đáng kể.

Bạn có thể nghĩ rằng viết sách thiếu nhi dễ hơn vì nội dung ngắn hơn tiểu thuyết dành cho người lớn. Tuy nhiên, trên thực tế, dù sách thiếu nhi có thể viết nhanh hơn, nhưng không hề đơn giản hơn. Bạn cần giới hạn số từ mà vẫn phải khiến tụi nhỏ cảm thấy cuốn hút. Đó là một nhiệm vụ không dễ.

Vì sao nên viết sách thiếu nhi?

Thị trường sách thiếu nhi đang phát triển mạnh mẽ. Năm 2021, doanh số sách toàn cầu tăng 8,9% so với 2020. Trong đó, sách thiếu nhi là phân khúc có tốc độ tăng trưởng vượt trội. Đặc biệt, các tựa sách “backlist” (sách xuất bản từ các mùa trước) vẫn bán rất chạy. Điều này cho thấy nhu cầu đọc sách thiếu nhi vẫn rất cao.

Các nhà xuất bản rất ưa chuộng sách thiếu nhi nhiều tập. Nếu trẻ nhỏ và phụ huynh yêu thích một cuốn sách, họ sẽ có xu hướng tìm đọc những phần tiếp theo. Trẻ em là những độc giả trung thành và đầy cảm xúc. Một khi bạn chiếm được cảm tình của các em, sự gắn bó và những lá thư tay từ độc giả nhí chính là phần thưởng đáng giá nhất.

Tuy nhiên, nếu bạn đến với thể loại này chỉ vì nghĩ rằng viết sách thiếu nhi dễ kiếm tiền, bạn có thể sẽ thất vọng. Viết sách cho trẻ em là con đường dành cho những ai thực sự yêu thích thể loại này, cam kết học hỏi kỹ năng viết, và mong muốn tạo ảnh hưởng tích cực đến thế hệ tương lai.

Viết sách thiếu nhi khác gì so với viết cho người lớn?

Viết cho trẻ em đòi hỏi một cách tiếp cận hoàn toàn khác. Không chỉ cần sử dụng vốn từ vựng và cấu trúc câu ngắn gọn, rõ ràng, bạn còn phải kể một câu chuyện hấp dẫn trong một khuôn khổ giới hạn về số từ, thường chỉ từ vài trăm đến vài nghìn.

Một cuốn sách thiếu nhi hay không chỉ đơn thuần là kể chuyện. Nó phải truyền tải được thông điệp hoặc bài học ý nghĩa, vừa giáo dục vừa giải trí. Nội dung cần phù hợp với độ tuổi, có yếu tố gần gũi, dễ đồng cảm, và đi kèm với hình minh họa chất lượng để tăng tính thu hút. Bên cạnh đó, việc xây dựng nhân vật và bối cảnh cũng cần đủ sức gợi mở trí tưởng tượng cho trẻ nhỏ.

9 bước để viết sách thiếu nhi thu hút độc giả nhí

Hiểu rõ các dòng sách thiếu nhi

Trước khi bắt đầu viết, bạn cần xác định rõ thể loại sách thiếu nhi mình muốn hướng đến. Có bốn dòng chính:

• Board books (sách bìa cứng): dành cho trẻ 0-3 tuổi, chủ yếu là hình ảnh, tối đa khoảng 200 từ.
• Picture books (sách tranh): dành cho trẻ 3-8 tuổi, từ 200-2.000 từ, thường được người lớn đọc cho trẻ nghe.
• Chapter books (sách chương): dành cho trẻ 7-10 tuổi, từ 3.000-10.000 từ, ít hình ảnh hơn, có nhiều chương ngắn.
• Middle grade (tiểu thuyết ngắn): dành cho trẻ 9-12 tuổi, từ 30.000-50.000 từ, thường là dạng truyện dài với nội dung phức tạp hơn.

Việc hiểu đúng độ tuổi mục tiêu sẽ giúp bạn chọn từ ngữ phù hợp, xây dựng nhân vật chính với độ tuổi cao hơn độc giả 1-2 tuổi (vì trẻ thường thích đọc về nhân vật lớn hơn mình), và định hình đúng cấu trúc nội dung cho cuốn sách.

Hiểu độc giả của bạn

Viết cho trẻ em không thể dựa vào cảm tính hay phỏng đoán. Bạn cần nghiên cứu kỹ lưỡng về đối tượng độc giả: trẻ nhỏ ở độ tuổi nào, đang quan tâm đến chủ đề gì, ngôn ngữ nào là phù hợp? Đồng thời, bạn cũng cần hiểu mong đợi của cha mẹ, những người trực tiếp mua sách cho con mình.

Hãy đọc thật nhiều sách thiếu nhi đang bán chạy để hiểu thị hiếu, xu hướng và tiêu chuẩn hiện nay. Nói chuyện với giáo viên, phụ huynh, và cả trẻ nhỏ để lắng nghe những gì các em yêu thích. Tham khảo sách trong nhà sách, thư viện và các trang thương mại điện tử. Từ đó, bạn sẽ có nền tảng vững chắc để xây dựng nội dung phù hợp và hấp dẫn.

>>> Đọc thêm bài viết “Nghiên cứu viết sách bằng AI như thế nào?“

Lên ý tưởng

Ý tưởng là khởi nguồn của mọi cuốn sách. Với sách thiếu nhi, bạn hoàn toàn có thể thỏa sức sáng tạo. Trẻ em yêu thích sự tưởng tượng, hài hước và bất ngờ. Đừng ngại những tình huống ngộ nghĩnh, phi lý, miễn là chúng mang lại tiếng cười và bài học nhẹ nhàng.

Hãy lấy cảm hứng từ những chủ đề quen thuộc như: tình bạn, gia đình, sự dũng cảm, lòng tốt. Bạn cũng có thể biến tấu các câu chuyện cổ tích hoặc khai thác các chủ đề phi hư cấu phù hợp với trẻ nhỏ như động vật, vũ trụ, lịch sử…

Nếu chưa chắc chắn về ý tưởng, hãy hỏi chính trẻ em và phụ huynh xung quanh bạn. Tra cứu các sách tương tự trên Tiki hay Fahasa để xem xu hướng thị trường, và từ đó tìm cho mình một góc nhìn khác biệt, một tình tiết bất ngờ hay một kết thúc đảo ngược để tạo dấu ấn riêng.

Tạo nhân vật đáng nhớ

Một câu chuyện hấp dẫn luôn cần nhân vật chính nổi bật. Nhân vật trong sách thiếu nhi nên gần gũi, có cá tính rõ ràng và trải qua hành trình thay đổi từ yếu đuối thành mạnh mẽ, từ sợ hãi thành tự tin.

Hãy xây dựng nhân vật có điểm yếu và đặt họ vào những thử thách phù hợp với độ tuổi. Những bài học về sự can đảm, lòng kiên trì hay tình yêu thương sẽ dễ dàng chạm đến trái tim trẻ nhỏ khi được thể hiện qua hành trình thay đổi của nhân vật.

Viết và biên tập

Sau khi có ý tưởng và nhân vật, hãy bắt tay vào viết. Đừng kỳ vọng bản nháp đầu tiên phải hoàn hảo. Mục tiêu của bạn là hoàn thành bản thảo. Sau đó, bạn có thể chỉnh sửa, cắt gọt, thêm chi tiết, tăng nhịp điệu, kiểm tra chính tả, ngữ pháp và độ trôi chảy.

Đọc to tác phẩm để kiểm tra giọng văn, nhịp điệu và khả năng nắm bắt của độc giả. Tránh lối viết sáo rỗng hay “lên lớp”. Trẻ em rất nhạy cảm với cảm giác bị xem thường.

Nếu viết truyện dài, hãy xác định mạch truyện rõ ràng, có cao trào, điểm rơi cảm xúc, và kết thúc trọn vẹn.

Đặt tiêu đề hấp dẫn

Tiêu đề là yếu tố đầu tiên gây ấn tượng với cả trẻ em lẫn phụ huynh. Hãy sáng tạo những tiêu đề thú vị, dễ nhớ, gợi tò mò hoặc mang chất vần điệu.

Thử nhiều phương án, chơi chữ, kết hợp hành động và cảm xúc. Sau đó, hỏi ý kiến cả trẻ em và người lớn xem họ có muốn đọc cuốn sách chỉ qua tiêu đề không.

Nhận phản hồi

Khi bản thảo đã hoàn chỉnh, hãy tìm người đọc thử. Tốt nhất là phụ huynh có con nhỏ, giáo viên mầm non hoặc nhóm tác giả sách thiếu nhi. Họ sẽ giúp bạn nhận ra điểm mạnh, điểm yếu và điều chỉnh phù hợp.

Bạn cũng có thể tham gia các cộng đồng viết sách, nhóm beta readers hoặc hiệp hội chuyên ngành như SCBWI (Hiệp hội Tác giả & Họa sĩ Sách Thiếu nhi Quốc tế) để học hỏi và kết nối.

Gửi bản thảo đến nhà xuất bản

Nếu muốn xuất bản theo hình thức truyền thống, hãy tìm một đơn vị tư vấn xuất bản chuyên nghiệp. Họ sẽ giúp bạn thương lượng với nhà xuất bản phù hợp.

Tự xuất bản sách thiếu nhi, đặc biệt là sách tranh in màu, rất tốn kém. Do đó, bạn nên ưu tiên mọi cơ hội xuất bản truyền thống trước, nơi nhà xuất bản đầu tư toàn bộ chi phí và bạn không phải gánh rủi ro tài chính.

Minh họa và trình bày

Bạn không cần gửi bản minh họa khi gửi bản thảo đến nhà xuất bản mà chỉ cần phác thảo đơn giản.

Nếu bạn là họa sĩ, có thể tự minh họa cho sách thì càng tốt. Nếu không, hãy tìm họa sĩ chuyên nghiệp và thống nhất rõ quyền sở hữu hình ảnh, font chữ, trình bày trang sách. 

Kết luận

Viết sách thiếu nhi là hành trình đòi hỏi tâm huyết, sự quan sát và tình yêu với trẻ nhỏ. Dù là cuốn sách đầu tiên hay thứ mười, mỗi câu chuyện đều là một cơ hội để bạn truyền cảm hứng và gieo hạt mầm tốt đẹp cho thế hệ mai sau.