Với những tác phẩm kinh điển như “Kiêu hãnh và Định kiến”, “Lý trí và Tình cảm”, nữ nhà văn Jane Austen đã và đang chiếm một vị trí đặc biệt trong lòng độc giả khắp thế giới. Ngòi bút sự tinh tế và sâu sắc của bà đã biến những câu chuyện về tình yêu trở thành chiếc gương phản chiếu tâm hồn con người trong xã hội Anh thế kỷ 19. Mặc dù đã ra đi hơn 100 năm, nhưng những trang văn bà để lại vẫn là nguồn cảm hứng mạnh mẽ cho những nhà văn thế hệ sau, đặc biệt là phụ nữ.
Điều gì ẩn giấu trong những tiểu thuyết lãng mạn của đôi lứa tưởng chừng như giản đơn lại có thể chạm đến lòng người suốt hàng thế kỷ?
NỘI DUNG BÀI VIẾT
Đôi nét về cuộc đời Jane Austen
Jane Austen (16/12/1775 – 18/7/1817) được sinh ra ở Steventon, Hampshire, Anh, là người con thứ bảy trong một gia đình có tám anh chị em. Trừ năm năm sống ở vùng Bath, ba năm ở Southampton, vài tháng ở trường học và một vài kỳ nghỉ, Austen sống cả cuộc đời ở miền quê Hampshire. Bà chưa bao giờ kết hôn và qua đời năm 1817 ở tuổi 41.
Thật kỳ lạ là độc giả còn tìm hiểu được nhiều về những người thân xung quanh Jane Austen hơn chính bà. Cha Austen mồ côi từ sớm và bằng chính nỗ lực của mình để thoát khỏi cảnh đói nghèo. Mẹ Austen được cho là có họ hàng với một quý tộc nhưng lại phải lòng chàng thanh niên trẻ đầy nhiệt huyết George Austen. Bà dì Philadelphia vốn chẳng có tài sản gì ở nước Anh, đã lên đường đi Ấn Độ để tìm một tấm chồng.
Còn Jane Austen, người khiến chúng ta tò mò nhất qua những câu chuyện tình trong trang sách thì lại là bí ẩn. Trong suốt cuộc đời của mình, Austen đã viết hơn 3.000 bức thư, chủ yếu là gửi cho người chị Cassandra, nhưng đến nay chỉ còn 161 bức còn tồn tại. Trong nhiều cuốn tiểu sử của các nhà nghiên cứu sau này, hay thậm chí của cuốn hồi ký A Memoir of Jane Austen của người cháu James Edward Austen-Leigh cũng không cho biết thêm quá nhiều chi tiết về đời tư hay cuộc sống của bà, đặc biệt là đời sống tình cảm của Austen thì hầu như vẫn được giữ kín.
Sự nghiệp văn chương của Jane Austen
Sinh ra và lớn lên trong bối cảnh xã hội phong kiến Anh trọng nam giới, không đề cao giá trị nữ giới trong hoạt động xã hội và nghề nghiệp. Nữ giới thường được đánh giá cao qua việc sinh con cùng giữ gìn hình ảnh đoan trang trong khuôn viên gia đình, do đó, việc viết lách và xuất bản sách, thứ được xem là công việc của đàn ông, đối với Jane Austen gặp rất nhiều khó khăn và cản trở.
Ban đầu, từ ít nhất là khi cô mười một tuổi, Austen đã viết thơ và truyện để giải trí cho bản thân và gia đình. Tiểu thuyết đầu tiên được Jane viết khi bà mười bốn tuổi, tựa đề Love & Freindship (Tình yêu và tình bạn). Đến năm 1792, ở tuổi mười bảy, Austen bắt đầu Catharine or the Bower , báo trước tác phẩm trưởng thành của bà, đặc biệt là Northanger Abbey. Trong khoảng thời gian từ năm 1793 đến 1795 (từ mười tám đến hai mươi tuổi), Austen đã viết Lady Susan , một tiểu thuyết thư từ ngắn , thường được mô tả là tác phẩm đầu tay đầy tham vọng và tinh vi nhất của bà.
Những nỗ lực đầu tiên của bà để xuất bản đã bị từ chối, nhưng bà vẫn tiếp tục viết. Mãi đến năm 1811, cuốn tiểu thuyết đầu tiên của bà mới được xuất bản. Đến lúc đó, bà đã viết ít nhất ba cuốn tiểu thuyết dài. Một cuốn tiểu thuyết – Susan đã được một nhà xuất bản chấp nhận vào năm 1803 nhưng sau đó không được xuất bản. Bà đã mua lại nó nhiều năm sau đó. Những năm đầu viết mà không được công chúng công nhận chắc hẳn rất nản lòng, tuy nhiên, bà vẫn kiên trì không chịu bỏ cuộc.
Mặc dù nền móng của tiểu thuyết Anh đã được đặt ra từ nửa đầu thế kỷ 18 qua những tác phẩm của Daniel Defoe, Samuel Richardson, và Henry Fielding, nhưng phải đến khi nữ nhà văn Jane Austen xuất hiện, thể loại tiểu thuyết mới đạt tới đỉnh cao. Với sáu tiểu thuyết tiêu biểu: “Lý trí và tình cảm”, “Kiêu hãnh và định kiến”, “Công viên Mansfield”, “Emma”, “Tu viện Northanger”, và “Thuyết phục”, Austen đã vẽ nên một bức tranh chân thực về đời sống tầng lớp trung lưu Anh quốc, tập trung vào những khía cạnh bình dị nhưng đầy ý nghĩa của cuộc sống. Bà thường viết về những câu chuyện tình yêu và tạo dựng hành trình tinh thần sâu sắc của những người phụ nữ, từ hành trình khám phá bản thân cho đến tìm kiếm hạnh phúc trong hôn nhân.
Đặc điểm nổi bật trong phong cách sáng tác của Jane Austen
Để hiểu rõ hơn về sự tinh tế trong tác phẩm của bà, chúng ta cần nhìn nhận lại một số đặc điểm nổi bật trong phong cách sáng tác của Austen, từ sự châm biếm đến khả năng khắc họa những mối quan hệ phức tạp, mỗi yếu tố trong văn phong của bà đều góp phần làm nên sự đặc sắc trường tồn của các tác phẩm.
Sự châm biếm nhẹ nhàng và lời thoại dí dỏm
Phong cách văn chương cổ điển đặc trưng của Jane Austen (1775–1817) dựa trên sự kết hợp của sự nhại lại, sự trào phúng , sự mỉa mai , lời nói gián tiếp và hiện thực. Bà sử dụng sự nhại lại và sự trào phúng để tạo hiệu ứng hài hước và phê phán cách miêu tả phụ nữ trong các tiểu thuyết tình cảm và Gothic thế kỷ 18. Austen mở rộng sự phê phán của mình bằng cách làm nổi bật sự đạo đức giả của xã hội thông qua sự mỉa mai. Bà thường tạo ra giọng điệu mỉa mai thông qua lời nói gián tiếp – trong đó suy nghĩ và lời nói của các nhân vật hòa quyện với giọng nói của người kể chuyện.
Có lẽ ví dụ nổi tiếng nhất về sự mỉa mai trong Austen là dòng mở đầu của “Kiêu hãnh và định kiến”: “Một sự thật được thừa nhận rộng rãi là một người đàn ông độc thân sở hữu một gia tài lớn, chắc hẳn đang muốn có một người vợ.” Thoạt nhìn, câu này rất thẳng thắn và hợp lý, nhưng cốt truyện của cuốn tiểu thuyết lại trái ngược với nó: chính những người phụ nữ không có gia tài mới cần chồng và tìm kiếm họ. Cho đến cuối cuốn tiểu thuyết, sự thật của câu nói này chỉ được một nhân vật duy nhất, bà Bennet – một người mẹ đang tìm kiếm chồng cho các con gái của mình thừa nhận.
Sự mỉa mai của Austen vượt ra ngoài phạm vi câu từ. Như học giả Jan Fergus về Austen giải thích, “cấu trúc chính trong “Kiêu hãnh và định kiến” là việc tạo ra sự mỉa mai trong hành động của tiểu thuyết, giống như sự tương đồng và tương phản, thách thức sự chú ý và phán đoán của người đọc trong suốt tác phẩm, và cuối cùng là thu hút cảm xúc của họ.”
Sự mỉa mai của Austen làm sáng tỏ những điểm yếu của từng nhân vật và xã hội của bà. Trong các tiểu thuyết sau này, bà hướng sự mỉa mai của mình tới việc chống lại những sai lầm của luật pháp, cách cư xử và phong tục, khi không nhận ra phụ nữ là những con người có trách nhiệm mà họ là hoặc nên là.
Phản ánh hiện thực xã hội qua góc nhìn của phái nữ
Có nhiều ý kiến cho rằng chủ đề của bà “hẹp” và không có câu chuyện nào của bà vượt ra ngoài tầng lớp trung lưu, thượng lưu hoặc quý tộc. Nhưng rõ ràng Austen có sức hấp dẫn phổ quát và giống như bất kỳ tiểu thuyết gia vĩ đại nào, bà đã đề cập đến những chủ đề lớn của văn học cổ điển lúc bấy giờ: không chỉ hôn nhân mà còn cả cấu trúc giai cấp, phân biệt giới tính, vai trò văn hóa giữa nam và nữ, sự bất bình đẳng về tự do giữa hai giới, cơ hội tài chính hoặc sự thiếu hụt của nữ giới so với nam giới, giữa tầng lớp thấp hơn so với tầng lớp thượng lưu. Bà miêu tả mọi tầng lớp như chính bản chất của nó.
Austen không đơn thuần chỉ viết chuyện tình yêu lãng mạn, tất cả các câu chuyện của bà đều được mở rộng ra nhiều mối quan hệ khác, từ gia đình của nhân vật nam và nữ chính, sau đó là vòng tròn lớn hơn của những mối quan hệ xã hội gần gũi nhất của họ, và cuối cùng là toàn bộ xã hội.
Chúng ta sẽ không bao giờ có cái nhìn thiển cận về cuộc sống chỉ vì chủ đề của văn học là tình yêu: các nhân vật của Jane Austen hành động trong bối cảnh gia đình và xã hội, hành động của họ luôn là hậu quả của những suy nghĩ, định kiến và luật lệ của hoàn cảnh xã hội. Đây là một phần trong sự xuất sắc của Austen, bà cho thấy góc nhìn sâu sắc rằng những lựa chọn của cá nhân không đơn thuần xuất phát từ một cá nhân. Hậu quả từ những lựa chọn của các nhân vật chắc chắn gắn liền với một cộng đồng người, và nó đã trở thành quy luật.
Chẳng hạn trong tác phẩm “Lý trí và tình cảm”, nhân vật Fanny Dashwood thuyết phục chồng rằng điều cha anh mong muốn trước khi qua đời là chăm sóc cho những người họ hàng nữ là không thể thực hiện được. Kết quả là, góa phụ Dashwood và các chị em gái của cô phải chịu đựng rất nhiều khó khăn. Hoặc trong tiểu thuyết “Công viên Mansfield”, khi Maria Rushworth ngoại tình và rời bỏ chồng, bà cũng tự tử về mặt xã hội, cuối cùng bà sống trong cảnh nghèo đói và cô lập với một người dì cay độc, hầu như không gặp ai, kể cả gia đình của chính mình. Có lẽ Jane Austen không chấp nhận kết quả như thế mà vì xã hội đòi hỏi như vậy. Những hành động riêng tư của nhân vật không chỉ là riêng tư, chúng ảnh hưởng đến gia đình và xã hội, giống như những gợn sóng từ một hòn đá ném xuống ao.
Thế giới rộng lớn hơn của thời đại Austen được phơi bày một cách tuyệt vời trong mỗi cuốn sách, và trong từng tác phẩm, một khó khăn đặc biệt của phụ nữ trong thời kỳ đó được đưa ra ánh sáng một cách tinh tế. Đó có thể là hoàn cảnh của người góa phụ, hoàn cảnh của một đứa trẻ mồ côi, hoàn cảnh của một người họ hàng nghèo, hoàn cảnh của một gia đình toàn con gái không có người thừa kế nam.
Jane Austen và văn học – điện ảnh
Sự phổ biến bền vững của các tác phẩm của Jane Austen sáng tác được thể hiện qua nhiều bộ phim và chương trình truyền hình chuyển thể, tiêu biểu là “Lý trí và Tình cảm” (1995) của đạo diễn Ang Lee với sự góp mặt của Emma Thompson (người cũng viết kịch bản đoạt giải Oscar) và Kate Winslet.
Tác phẩm “Kiêu hãnh và Định kiến” cũng đã được chuyển thể nhiều lần, đáng chú ý là phiên bản phim năm 1940 với sự tham gia của Greer Garson và Laurence Olivier và loạt phim truyền hình ngắn năm 1995 với Jennifer Ehle và Colin Firth. Mansfield Park cũng đã được chuyển thể thành loạt phim ngắn năm 1983, phim điện ảnh năm 1999 và một bộ phim truyền hình năm 2007. Tất cả sự thành công này giúp bà trở thành “bóng Hồng” của rất nhiều độc giả yêu văn học Anh lúc bấy giờ, đưa tên tuổi sáng ngang với các nhà văn nổi tiếng khác.
Quan điểm về sáng tác của Jane Austen
Jane Austen viết để xuất bản nhưng bà sống thật với chính mình và không chiều theo những gì bà nghĩ độc giả của bà muốn thấy. Bà đã nói một câu nổi tiếng về cuốn tiểu thuyết “Emma” của mình, “Tôi sẽ lấy một nhân vật nữ chính mà không ai ngoài tôi thích” ám chỉ rằng bà viết để làm hài lòng chính mình. Ngày nay, đây là lời khuyên luôn được đưa ra cho các nhà văn: “Hãy viết cuốn sách mà bạn muốn đọc, chứ không phải cuốn sách mà bạn nghĩ người khác sẽ muốn mua”.
Quyết tâm theo đuổi cách làm việc của riêng bà có thể được nhìn thấy một lần nữa vào năm 1816, khi bà có một số trao đổi thư từ với Thủ thư Hoàng gia, James Stanier Clarke. Ông đã đưa cho bà một số lời khuyên và gợi ý cho cuốn tiểu thuyết tiếp theo của bà, nhưng bà đã lịch sự từ chối:
“Tôi phải giữ phong cách của riêng mình và đi theo con đường của riêng mình. Và mặc dù tôi có thể không bao giờ thành công nữa trong việc đó, tôi tin rằng tôi sẽ hoàn toàn thất bại trong bất kỳ việc nào khác.”
Cuối cùng, vào đầu năm 1817, khi bà lâm bệnh nặng, bà bắt đầu viết một tiểu thuyết mới, nhưng bà đã bỏ dở (ngày nay được gọi là Sanditon ). Ngay cả khi đối mặt với bệnh tật, bà vẫn tiếp tục viết chừng nào còn có thể.
Austen chỉ có sáu tiểu thuyết, nhưng chính sự phong phú của những tác phẩm ấy đã khiến chúng trường tồn và mang lại niềm vui cho cả những độc giả lão luyện nhất. Trong số những tác phẩm nhân loại từng đọc, chúng có lẽ là những tác phẩm có thể đọc đi đọc lại nhiều nhất trong văn học cổ điển Anh. Khi đọc truyện của Jane Austen, chúng ta luôn biết rằng kết thúc sẽ hạnh phúc nhưng điều đó không làm cho hành trình tới đó kém phần thú vị. Độc giả luôn cảm thấy an ủi khi biết rằng những cuốn sách của bà luôn sẵn sàng đón chờ đón ta, luôn ngồi yên trên giá sách dù cuộc đời có đưa ta đi đâu.
“Tôi tuyên bố rằng sau cùng thì không có thú vui nào bằng việc đọc sách! Người ta sẽ nhanh chán bất cứ thứ gì hơn là chán một cuốn sách! – Khi tôi có một ngôi nhà riêng, tôi sẽ rất khổ sở nếu không có một thư viện tuyệt vời.” – Jane Austen – “Kiêu hãnh và định kiến”
Xem thêm:
- Charles Dickens: Đại diện cho linh hồn của thời đại Victoria
- Lỗ Tấn: Ngọn đuốc soi sáng con đường giải phóng Trung Quốc
Mặc dù các tác phẩm của Jane Austen sáng tác vào thế kỉ 18, 19 nhưng những câu chuyện và vấn đề bà đề cập chưa bao giờ bị xem là lỗi thời. Hãy đến với những cuốn sách của Jane Austen để cùng ngẫm nghĩ về những câu chuyện của thời đại.
Thưởng thức trọn vẹn tác phẩm qua đường link mua sách phía dưới để ủng hộ DIMI BOOK tiếp tục tạo ra những nội dung chất lượng và phong phú nhé! Chân thành cảm ơn Quý độc giả đã yêu mến!
Nội dung: Tổng hợp và review bởi DIMI BOOK
(*) Bản quyền bài viết thuộc về DIMI BOOK. Vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ “dimibook.com” khi chia sẻ hoặc trích dẫn trên các nền tảng khác.
