Nghiên cứu viết sách bằng AI như thế nào?

Đối với nhiều người viết, đặc biệt là những tác giả mới, khâu nghiên cứu luôn là một trong những thử thách gian nan nhất. Không chỉ cần đọc hàng chục tài liệu để hiểu sâu về một chủ đề, bạn còn phải xác minh độ tin cậy, hệ thống lại thông tin và sắp xếp sao cho logic. Công việc này tiêu tốn rất nhiều thời gian và dễ khiến người viết rơi vào trạng thái quá tải hoặc loay hoay không biết bắt đầu từ đâu. Tuy nhiên, với sự phát triển mạnh mẽ của AI, quá trình nghiên cứu viết sách bằng AI giúp tác giả tiết kiệm tối đa thời gian và công sức.

Vậy làm thế nào để biến AI trở thành một “trợ lý nghiên cứu” đáng tin cậy, hãy cùng DIMI Book tìm hiểu qua bài viết sau. 

Vì sao tác giả nên cân nhắc việc nghiên cứu viết sách bằng AI? 

William Dalrymple –  tác giả của nhiều cuốn sách lịch sử nổi tiếng, từng nói: “The rule is simple: no writing before I’m fully soaked in the archives. I write only when I can see it all in my head, scene by scene.” (Tạm dịch: Quy tắc rất đơn giản: tôi không viết gì cả cho đến khi mình ngập trong tài liệu lưu trữ. Tôi chỉ bắt đầu viết khi mọi cảnh hiện ra rõ ràng trong đầu mình.) 

Quả thật, để hoàn thành cuốn sách The Anarchy, ông đã dành ba năm chỉ để nghiên cứu: đọc hàng ngàn trang thư từ cổ, nhật ký và tài liệu chính trị thế kỷ 18; ghi chú tỉ mỉ từng chi tiết; lập hệ thống mã hóa và bản đồ thông tin để kiểm soát khối dữ liệu khổng lồ. Và, Dalrymple không phải người duy nhất. 

Trên các diễn đàn như Reddit, nhiều tác giả cũng chia sẻ rằng họ phải mất hàng tháng, thậm chí vài năm chỉ để thu thập và xử lý thông tin cho cuốn sách của mình.

Nghiên cứu là một công đoạn quan trọng nhưng cũng là một rào cản lớn vì tốn thời gian, dễ khiến người viết quá tải và bị cuốn vào “mê cung thông tin”. Chính vì thế, đã đến lúc tác giả nên tận dụng AI vào quá trình nghiên cứu của mình. 

Ứng dụng AI như thế nào trong nghiên cứu viết sách? 

Tìm kiếm và tổng hợp thông tin

Trước hết, AI có thể hỗ trợ người viết trong việc tìm kiếm và tổng hợp thông tin. Thay vì phải đọc qua hàng loạt tài liệu hoặc sàng lọc thủ công từ nhiều nguồn khác nhau, tác giả có thể sử dụng các công cụ AI để truy xuất thông tin theo yêu cầu cụ thể. Những mô hình ngôn ngữ thế hệ mới còn có khả năng tổng hợp kiến thức từ nhiều góc độ, so sánh các lập luận và trình bày lại nội dung theo từng hướng tiếp cận khác nhau. Điều này giúp người viết dễ dàng xây dựng cái nhìn tổng quan, nhanh chóng nhận diện được những điểm quan trọng, đồng thời tiết kiệm đáng kể thời gian khảo cứu ban đầu.

Phân tích và xử lý dữ liệu định tính hoặc định lượng

Với những cuốn sách có nhiều số liệu hoặc cần dựa trên kết quả khảo sát, việc phân loại, sắp xếp hoặc tìm ra quy luật trong dữ liệu là một phần công việc khá khó khăn. Các công cụ AI hiện nay có thể tự động hóa việc trực quan hóa số liệu, phát hiện xu hướng hoặc mô hình nổi bật, từ đó giúp người viết dễ dàng chuyển hóa các phát hiện này thành lập luận hoặc ví dụ minh họa trong sách.

Xây dựng và đề xuất cấu trúc nội dung

Khi người viết xác định được chủ đề và đối tượng độc giả, AI có thể đề xuất những khung nội dung mang tính tham khảo. Các gợi ý này không phải là công thức cố định, nhưng sẽ giúp người viết tránh rơi vào trạng thái bế tắc cũng như tạo tiền đề để phát triển nội dung theo hướng mạch lạc và hợp lý hơn.

Đơn giản hóa các tài liệu phức tạp 

Trong quá trình nghiên cứu, người viết có thể tiếp cận nhiều nguồn tài liệu có tính chuyên môn cao, đặc biệt là các bài báo khoa học, nghiên cứu học thuật hoặc tài liệu kỹ thuật. AI có thể giúp phân tích và diễn giải lại nội dung của những tài liệu này bằng ngôn ngữ dễ hiểu hơn. Nhờ đó, người viết có thể nắm bắt được ý chính mà không mất quá nhiều thời gian giải mã thông tin. Đây là công cụ rất hữu ích nếu bạn cần chuyển kiến thức hàn lâm thành nội dung phổ thông mà vẫn giữ được tính chính xác.

Hỗ trợ sắp xếp và liên kết thông tin 

Ngoài ra, khi quá trình nghiên cứu kéo dài, việc ghi chú hoặc lưu trữ thông tin thường trở nên khó kiểm soát. Lúc này, AI có thể hỗ trợ việc phân loại ghi chú, kết nối các ý tưởng liên quan và gợi ý cách tổ chức lại tư liệu một cách khoa học. Đây là bước quan trọng để người viết nhìn lại toàn bộ quá trình nghiên cứu và làm rõ thêm hệ thống lập luận trước khi chuyển sang giai đoạn viết.

Các công cụ AI giúp bạn nghiên cứu 

ChatGPT, Claude 

Những công cụ này có thể hỗ trợ người viết: 

• Tóm tắt tài liệu
• Tổng hợp nội dung từ nhiều nguồn
• So sánh các lập luận khác nhau hoặc đề xuất hướng đi ban đầu cho cấu trúc nội dung. 

Perplexity, Elicit, Copilot 

Những công cụ như Perplexity hoặc Elicit sẽ đặc biệt hữu ích khi: 

• Khi cần nghiên cứu tài liệu hoặc thông tin có độ chính xác cao
• Tổng hợp nội dung từ nguồn chính thống, kèm theo trích dẫn rõ ràng. 
• Là lựa chọn phù hợp cho các tác giả viết sách chuyên ngành, cần dẫn chứng tin cậy hoặc muốn hiểu sâu một chủ đề cụ thể dưới góc nhìn học thuật.

Notion Ai, Obsidian 

Các công cụ như Notion AI hoặc Obsidian kết hợp plugin AI sẽ phù hợp với dự án cần: 

• Phân loại ghi chú
• Tìm kiếm nhanh nội dung cũ
• Tự động tạo tóm tắt và gợi ý mối liên hệ giữa các ghi chép. 
• Nhờ vậy, người viết sẽ dễ dàng phát triển lập luận, xác định lỗ hổng kiến thức, và kết nối các ý tưởng để hình thành nội dung mạch lạc.

ChatGPT Code Interpreter hoặc Google Colab tích hợp AI

Người viết có thể sử dụng những công cụ trên trong trường hợp:  

• Những dự án sách liên quan đến khảo sát, dữ liệu số hoặc các phân tích có yếu tố định lượng,
• Các nền tảng này cho phép nhập dữ liệu, xử lý và tạo biểu đồ minh họa mà không cần nhiều kiến thức lập trình. 
• Nhờ vậy, người viết có thể tập trung vào phần nội dung mà vẫn đảm bảo phần dữ liệu được trình bày rõ ràng, dễ hiểu và có sức thuyết phục.

Tác giả cần hiểu rõ mình đang cần gì ở mỗi giai đoạn nghiên cứu, từ đó chọn lựa công cụ phù hợp để tận dụng tối đa hiệu quả mà AI mang lại. 

Những lưu ý khi nghiên cứu viết sách bằng AI

Thiếu sự sáng tạo và khả năng phản biện 

Nghiên cứu của Đại học Lipscomb cho thấy, AI không thể thay thế hoàn toàn sự sáng tạo và tư duy độc lập của con người. AI có thể tổng hợp và phân tích thông tin, nhưng không thể tạo ra ý tưởng, cảm xúc, trải nghiệm hay góc nhìn mà một tác giả có thể mang đến. Để tránh điều này, người viết nên sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ, không phải là nguồn sáng tạo duy nhất. 

Phụ thuộc vào nguồn dữ liệu có sẵn

Một trong những nhược điểm lớn nhất của AI là chỉ có thể hoạt động dựa trên dữ liệu mà nó đã được huấn luyện. Điều này có nghĩa là nếu dữ liệu gốc không đầy đủ hoặc thiếu sót, kết quả AI đưa ra cũng sẽ bị ảnh hưởng. Đặc biệt trong các lĩnh vực nghiên cứu chuyên sâu, người viết cần cẩn thận khi dựa vào AI để thu thập thông tin. Mặc dù AI có thể tìm kiếm dữ liệu nhanh chóng, nhưng thông tin có thể không phải lúc nào cũng cập nhật hoặc chính xác hoàn toàn.

Rủi ro về đạo văn và bản quyền

Khi sử dụng AI để tóm tắt hoặc tạo nội dung, người viết cần đặc biệt chú ý đến vấn đề đạo văn và bản quyền. Mặc dù AI có thể tạo ra văn bản mới, nhưng không phải tất cả các công cụ đều có khả năng xác định chính xác nguồn gốc của thông tin. Việc sao chép ý tưởng hoặc kết quả từ các tài liệu đã có mà không trích dẫn đúng có thể dẫn đến các vấn đề pháp lý liên quan đến bản quyền.

AI có thể bịa thông tin

Một vấn đề quan trọng mà người viết cần lưu ý khi sử dụng AI là khả năng công cụ này “bịa” thông tin. Mặc dù AI có thể tổng hợp các dữ liệu từ nhiều nguồn, nhưng không phải lúc nào kết quả nó cung cấp cũng chính xác hoặc đáng tin cậy. Đặc biệt, trong một số trường hợp, AI có thể đưa ra thông tin sai lệch hoặc hoàn toàn không có thật. Do đó, việc kiểm tra lại mọi thông tin được AI cung cấp là rất quan trọng để tránh tình trạng cung cấp thông tin sai lệch cho người đọc.

Không thay thế được công việc kiểm tra và phân tích chuyên sâu

Mặc dù AI có thể giúp người viết nhanh chóng nắm bắt thông tin cơ bản hoặc thực hiện một số phép toán đơn giản, nhưng không thể thay thế hoàn toàn công việc kiểm tra chi tiết và phân tích chuyên sâu mà tác giả cần thực hiện. Việc đánh giá chất lượng thông tin, phân tích các góc độ khác nhau và đi sâu vào những câu hỏi mở vẫn là công việc của con người. 

Kết luận 

AI là một công cụ hữu ích trong quá trình nghiên cứu viết sách, nhưng nó không thể thay thế trí tuệ và sự sáng tạo của con người. Để tận dụng tốt nhất công nghệ này, người viết cần kết hợp giữa khả năng phân tích của AI và khả năng tư duy độc lập của bản thân, từ đó tạo ra những tác phẩm có chiều sâu, phong phú và mang dấu ấn cá nhân.

Xem thêm:

• 6 công cụ AI hỗ trợ viết lách hiệu quả
• Làm thế nào để tư duy phản biện trong viết sách?

Nội dung: Tổng hợp và review bởi DIMI BOOK
(*) Bản quyền bài viết thuộc về DIMI BOOK. Vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ “dimibook.com” khi chia sẻ hoặc trích dẫn trên các nền tảng khác.