Mã ISBN là gì?

Mã ISBN chính là “chứng minh thư” giúp mỗi cuốn sách có danh tính riêng biệt. Bạn có bao giờ thắc mắc vì sao sách lại cần dãy số đặc biệt này? Liệu có phải chỉ dùng để quản lý hay còn mang ý nghĩa nào khác? Hãy cùng DIMI Book khám phá vai trò của mã ISBN cũng như quy trình đăng ký mã số quan trọng này. 

Giới thiệu về mã ISBN

Khái niệm

Mã ISBN (International Standard Book Number – Mã số Sách Tiêu chuẩn Quốc tế) là dãy số nhận diện duy nhất dành cho mỗi ấn phẩm xuất bản. Được tổ chức ISBN Quốc tế thiết lập vào năm 1970, ISBN giúp nhận diện, quản lý và phân phối sách trên toàn cầu một cách hiệu quả. 

Cấu trúc của mã ISBN

Kể từ khi ra đời đến nay, mã ISBN đã trải qua hai lần thay đổi. Từ năm 2007, ISBN chuyển sang 13 chữ số để tương thích với hệ thống mã vạch EAN. 

Ví dụ, sách Kinh Doanh Online – Kiếm Tiền Bạc Tỉ có mã ISBN là 9786047732906. Trong đó: 

• “978” là mã tiền tố
• “604” là mã nhóm quốc gia (Việt Nam)
• “773290” là mã nhà xuất bản và ấn phẩm
• “6” là số kiểm tra

Ý nghĩa của từng thành phần trong mã ISBN

Mỗi thành phần trong mã ISBN đều có chức năng cụ thể, giúp tiêu chuẩn này trở thành một công cụ không thể thiếu trong ngành xuất bản:

• Mã tiền tố (978/979): là 3 chữ số đầu tiên, thường là 978 hoặc 979. Có nhiệm vụ đảm bảo ISBN tương thích với hệ thống mã vạch toàn cầu, hỗ trợ việc lưu trữ  và tra cứu sách tự động.
• Mã nhóm quốc gia: Phân loại sách theo khu vực xuất bản, giúp quản lý quyền phát hành và phân phối sách hiệu quả. Ví dụ:
  • 0 hoặc 1: Các quốc gia nói tiếng Anh (Mỹ, Anh, Canada, Úc…)
  • 2: Các nước nói tiếng Pháp
  • 3: Các nước nói tiếng Đức
  • 604: Việt Nam

• Mã nhà xuất bản: Xác định đơn vị chịu trách nhiệm xuất bản, đảm bảo tính minh bạch và uy tín trong ngành.
• Mã ấn phẩm: Phân biệt từng tựa sách hoặc phiên bản sách, giúp kiểm soát kho hàng và hệ thống phân phối chính xác hơn.
• Số kiểm tra: Được tính toán dựa trên thuật toán Modulus 10, giúp phát hiện và ngăn chặn lỗi nhập sai ISBN khi lưu trữ và xử lý dữ liệu.

Tại sao sách cần có mã ISBN? 

Tại Việt Nam, mã ISBN không chỉ là một yêu cầu kỹ thuật mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính hợp pháp và khả năng tiếp cận thị trường của một cuốn sách.

Yêu cầu bắt buộc trong quy trình xuất bản

Theo quy định của Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin & Truyền thông), tất cả các sách xuất bản hợp pháp tại Việt Nam đều phải có mã ISBN khi đăng ký lưu chiểu với Thư viện Quốc gia Việt Nam. Quy trình này giúp: 

• Xác định rõ danh tính của từng ấn phẩm, tránh tình trạng sách bị trùng lặp hoặc vi phạm bản quyền.
• Hỗ trợ công tác quản lý của cơ quan chức năng, giúp theo dõi số lượng và chất lượng sách xuất bản trên thị trường.
• Đáp ứng tiêu chuẩn xuất bản chuyên nghiệp và là điều kiện quan trọng để sách được phát hành rộng rãi.

Hỗ trợ phân phối và mở rộng thị trường

Một cuốn sách có mã ISBN có thể dễ dàng tiếp cận nhiều kênh phân phối khác nhau, từ các nhà sách truyền thống đến nền tảng trực tuyến như Tiki, Fahasa, Shopee, Nhà sách Phương Nam… 

• Giúp sách dễ dàng được các nhà phân phối lớn tiếp nhận vì hầu hết các hệ thống này đều yêu cầu ISBN để quản lý kho hàng và dữ liệu sách.
• Giúp sách được đưa vào hệ thống thư viện, đặc biệt là các thư viện lớn như Thư viện Quốc gia Việt Nam, thư viện đại học và thư viện địa phương.
• Nâng cao cơ hội xuất khẩu sách, vì ISBN là điều kiện tiên quyết để phát hành trên thị trường quốc tế hoặc hợp tác với các đơn vị phân phối nước ngoài.

Đảm bảo tính hợp pháp và bảo vệ quyền tác giả

Tại Việt Nam, tình trạng sách lậu, sách giả vẫn là một vấn đề nhức nhối. Vì vậy, mã ISBN có vai trò lớn trong việc: 

• Xác nhận quyền sở hữu hợp pháp của nhà xuất bản hoặc tác giả tự xuất bản.
• Tăng tính minh bạch và độ tin cậy cho sách, giúp độc giả dễ dàng nhận diện sách chính thống thay vì mua nhầm sách lậu.
• Hỗ trợ các thủ tục pháp lý trong trường hợp xảy ra tranh chấp bản quyền hoặc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Tuy nhiên, để bảo vệ tác phẩm một cách toàn diện, tác giả cũng nên chủ động đăng ký bản quyền tác giả bên cạnh việc xin cấp mã ISBN. Việc này không chỉ giúp khẳng định quyền sở hữu trí tuệ đối với nội dung tác phẩm mà còn là cơ sở pháp lý vững chắc khi cần xử lý các hành vi sao chép, sử dụng trái phép.

Đọc thêm: Đăng ký bản quyền tác giả: Tầm quan trọng và cách đăng ký

Hỗ trợ quản lý và kinh doanh sách

Đối với các nhà xuất bản, nhà sách và đơn vị phát hành, ISBN đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý kho hàng, kiểm kê và theo dõi số lượng sách bán ra. 

• Dễ dàng theo dõi doanh số và báo cáo doanh thu, đặc biệt quan trọng với các đơn vị kinh doanh sách trực tuyến.
• Giúp sách được tìm kiếm dễ dàng trên hệ thống cơ sở dữ liệu xuất bản, thuận lợi trong việc kiểm tra và đặt hàng từ nhà phân phối.
• Hỗ trợ tích hợp với hệ thống mã vạch, tối ưu hóa quy trình thanh toán và quản lý bán lẻ trong các nhà sách lớn.

Một số công ty sách, hoặc các nhà phân phối sách cũng sẽ tạo thêm một QR Code nội bộ để thuận lợi trong quá trình quản lý số lượng sách bán.

Cách đăng ký mã ISBN 

Việc đăng ký mã ISBN tại Việt Nam là quy trình bắt buộc đối với mọi sách in và sách điện tử có nhu cầu xuất bản chính thống. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về quy trình đăng ký ISBN theo quy định của Cục Xuất bản, In và Phát hành – Bộ Thông tin và Truyền thông.

Điều kiện đăng ký ISBN tại Việt Nam

Để đăng ký mã ISBN, tổ chức hoặc cá nhân cần đáp ứng một số điều kiện nhất định sau. 

• Nếu là nhà xuất bản, đơn vị phải có giấy phép hoạt động hợp pháp do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp. 
• Nếu là cá nhân tự xuất bản, tác giả không thể trực tiếp đăng ký ISBN mà cần thông qua một nhà xuất bản có giấy phép. 
• Đối với sách dịch hoặc sách tái bản, nếu sách đã có ISBN trước đó, khi tái bản hoặc chỉnh sửa nội dung, cần đăng ký ISBN mới.

Cơ quan cấp mã ISBN tại Việt Nam

Tại Việt Nam, ISBN được cấp bởi Trung tâm Thông tin thư viện Quốc gia. Đây là đơn vị duy nhất có thẩm quyền cấp mã ISBN cho các xuất bản phẩm trong nước.

Thông tin liên hệ:
Trung tâm Thông tin thư viện Quốc gia
Địa chỉ: Tầng 3, Nhà D, Khu liên cơ quan số 38 Cao Bá Quát, phường Điện Biên, quận Ba Đình, TP. Hà Nội.
Website: https://nlv.gov.vn/
Điện thoại: 024-38255397

Quy trình đăng ký mã ISBN

Bước đầu tiên trong quá trình đăng ký ISBN là chuẩn bị hồ sơ. Hồ sơ gồm một số giấy tờ sau: 

• Đơn đăng ký cấp mã ISBN (theo mẫu của Thư viện Quốc gia Việt Nam),
• Bản thảo hoàn chỉnh của sách (dưới dạng PDF hoặc bản in)
• Quyết định xuất bản do nhà xuất bản cấp (đối với sách của tổ chức)
• Hợp đồng liên kết xuất bản giữa tác giả và nhà xuất bản (đối với cá nhân tự xuất bản)
• Bản sao giấy phép hoạt động của nhà xuất bản (nếu đăng ký ISBN lần đầu).

Sau khi chuẩn bị xong hồ sơ, tổ chức hoặc cá nhân (thông qua nhà xuất bản) có thể nộp trực tiếp hoặc gửi qua đường bưu điện đến Trung tâm Thông tin Thư viện Quốc gia. Hiện tại, Việt Nam chưa hỗ trợ đăng ký ISBN trực tuyến, do đó, các đơn vị xuất bản bắt buộc phải gửi hồ sơ bản cứng.

Sau khi tiếp nhận hồ sơ, Thư viện Quốc gia Việt Nam sẽ kiểm tra tính hợp lệ và thẩm định nội dung sách. Nếu hồ sơ đáp ứng đủ yêu cầu, mã ISBN sẽ được cấp trong vòng 5 – 7 ngày làm việc. Trong trường hợp hồ sơ chưa đầy đủ, Thư viện Quốc gia sẽ yêu cầu bổ sung hoặc điều chỉnh thông tin.

Khi nhận được mã ISBN, nhà xuất bản sẽ tiến hành in mã ISBN trên bìa sách và trang thông tin xuất bản, đồng thời tạo mã vạch (barcode) cho sách để thuận tiện trong việc quản lý và phân phối. Cuối cùng, đơn vị xuất bản cần hoàn tất thủ tục nộp lưu chiểu sách lên Cục Xuất bản, In và Phát hành theo đúng quy định pháp luật.

Những câu hỏi thường gặp về mã ISBN

Mã ISBN có bắt buộc không?

Ở Việt Nam, mã ISBN không bắt buộc đối với tất cả các sách, nhưng là điều kiện cần thiết nếu sách được xuất bản chính thống và phân phối rộng rãi. Nếu bạn muốn sách của mình được lưu hành qua các hệ thống phân phối như nhà sách, thư viện, hoặc các nền tảng bán sách trực tuyến lớn, mã ISBN gần như là điều kiện tiên quyết.

Sách tự xuất bản có được cấp mã ISBN không? 

Có, nhưng tác giả không thể tự xin cấp ISBN mà phải thông qua một nhà xuất bản hoặc công ty xuất bản có giấy phép. Một số đơn vị cung cấp dịch vụ xuất bản trọn gói như DIMI Book cũng hỗ trợ tác giả đăng ký ISBN.

Mã ISBN có thể dùng chung cho nhiều cuốn sách không?

Không. Một mã ISBN chỉ áp dụng cho một cuốn sách. Nếu có nhiều cuốn sách trong cùng một bộ, mỗi cuốn vẫn cần một mã ISBN riêng. 

Mã ISBN có giá trị vĩnh viễn không?

Có, ISBN có giá trị vĩnh viễn. Tuy nhiên, nếu sách được tái bản hoặc có sự thay đổi lớn về mặt nội dung, thì cuốn sách đó cần đăng ký mã ISBN mới. 

Có thể đăng ký mã ISBN quốc tế thay vì mã ISBN Việt Nam không?

Không. Mã ISBN cấp tại Việt Nam thuộc phạm vi quản lý của Thư viện Quốc gia Việt Nam và có mã quốc gia 978-604 hoặc 979-604. Tác giả và nhà xuất bản trong nước không thể đăng ký ISBN từ nước ngoài nếu sách được xuất bản tại Việt Nam.

Có thể tra cứu mã ISBN của một cuốn sách không?

Có. Bạn có thể tra cứu ISBN của sách qua website của Thư viện Quốc gia Việt Nam: http://nlv.gov.vn.

Hoặc qua hệ thống cơ sở dữ liệu ISBN quốc tế: https://www.isbn-international.org.

Ngoài ra, các nền tảng bán sách trực tuyến như Tiki, Fahasa, Amazon, Google Books cũng thường hiển thị mã ISBN trong phần thông tin sách.

Có thể chỉnh sửa mã ISBN sau khi đã cấp không?

Không. Khi mã ISBN đã được cấp, thì không thể chỉnh sửa. Nếu có sai sót hoặc cần thay đổi thông tin xuất bản, đơn vị xuất bản phải đăng ký một mã ISBN mới.

Chi phí đăng ký mã ISBN tại Việt Nam là bao nhiêu?

Hiện nay, bạn có thể đăng ký mã ISBN hoàn toàn miễn phí. Tuy nhiên, hoạt động này sẽ đi kèm với thủ tục đăng ký xuất bản. Chi phí cho thủ tục này dao động từ 2.000.000 – 5.000.000 VNĐ tùy vào nội dung bản thảo, số lượng trang, số lượng in ấn.

Nếu sách chỉ thay đổi bìa hoặc tiêu đề, thì có cần mã ISBN mới không?

Nếu sách chỉ thay đổi bìa và vẫn giữ nguyên nội dung thì không cần mã ISBN mới. 

Sách chỉ cần cập nhật mã ISBN mới trong các trường hợp sau: 

• Đổi tên sách 
• Thay đổi định dạng sách (ví dụ: bìa cứng, bìa mềm, audiobook,…) 

Mã ISBN không chỉ là một dãy số định danh, mà còn giúp quản lý và phân phối sách hiệu quả. Việc đăng ký ISBN là bước cần thiết để sách có thể lưu hành chính thức, đảm bảo tính minh bạch và dễ dàng tiếp cận độc giả. Dù bạn là tác giả, nhà xuất bản hay người yêu sách, hiểu về mã ISBN sẽ giúp bạn trân trọng hơn hành trình một cuốn sách đến tay người đọc.

Nội dung: Tổng hợp và review bởi DIMI BOOK
(*) Bản quyền bài viết thuộc về DIMI BOOK. Vui lòng trích dẫn nguồn đầy đủ “dimibook.com” khi chia sẻ hoặc trích dẫn trên các nền tảng khác.